Talloos zijn de pogingen om het enorme succes van Soldaat van Oranje te evenaren. Niets of niemand komt ook maar in de buurt. Toch zijn er telkens weer ondernemende enthousiastelingen die aan een groots opgezette spektakel-productie op locatie beginnen, met alle risico’s van dien.
Musicals maken vraagt visie en specialistische kennis. De laatste jaren zijn er veel nieuwe ontwikkelingen in het genre en het aantal producties was nog nooit zo hoog als dit seizoen. De animo voor grootschalige, ambitieuze projecten neemt ook nog steeds toe. Maar voorbeelden van mislukte musicals op locatie zijn er te over. In de afgelopen jaren leverden Zodiac de musical, in Breda, ONE de Musical, in Aalsmeer, en De Tocht, in Leeuwarden, zware verliezen op.
Producent Wolter Lommerde maakte samen met regisseur Tom de Ket onder meer succesvolle producties als Het Pauperparadijs, in Veenhuizen, en 14 de musical, in Leusden, over Johan Cruijff. Musicals produceren is riskant, weet iedereen, ook Lommerde. ‘Dat zal altijd zo blijven. Joop van den Ende kon alles financieren uit de opbrengsten van zijn tv-werk. Dat is uitzonderlijk. Tom en ik hebben het denk ik niet slecht gedaan. Niet alles is gelukt, maar Het Pauperparadijs en “Cruijff” wel. Toch zegt mijn accountant dat ik meer rendement moet maken gezien het risicoprofiel van mijn bedrijf. Die 3 procent zou eigenlijk 20 moeten zijn. De financiële druk is erg hoog.’
De eerste ideeën voor Het Pauperparadijs, gebaseerd op het gelijknamige boek van Suzanna Jansen, kwamen in 2011, aldus Lommerde. ‘Je moet minstens vier jaar van tevoren beginnen. We zouden in 2015 starten, maar dat werd 2016. Het eerste jaar heb je nodig om het idee te laten rijpen, het tweede om de financiering te regelen, het derde om de productie te ontwikkelen en het vierde jaar voor de marketing en kaartverkoop. Als producent verdien je al die jaren niets, dus je moet dit allemaal doen naast andere, wél betaalde werkzaamheden. Je moet dan ook heel toegewijd zijn. Anders red je het niet.’
‘Je zou willen dat er vanuit de gesubsidieerde hoek wat meer ondernemersgeest is’
Prinses Beatrix
Na de desastreuze gevolgen van corona zijn we nu in een interessante tijd aanbeland met veel nieuwe initiatieven. ‘Jammer is wel dat het productiehuis MusicalMakers is gesneuveld doordat de Raad voor Cultuur negatief adviseerde. Er is nu geen plek meer voor ontwikkeling, maar ik denk dat ook zonder subsidies vernieuwing mogelijk is. Er is veel geld beschikbaar gekomen in de afgelopen jaren, vooral van investeerders.’
Voor de musicalsector is dat gunstig, vooral doordat het subsidiesysteem steeds meer onzekerheden kent, met als gevolg dat overheden en subsidieverstrekkers niet meer een vanzelfsprekend vertrouwen genieten. Daar zit vaak een groot artistiek nadeel aan. Lommerde: ‘Je zou willen dat vrije producenten meer risico’s durven nemen en dat er vanuit de gesubsidieerde hoek wat meer ondernemersgeest is.’
In het najaar van 2027 gaat een gloednieuwe musical over prinses Beatrix in première in een tot theater omgebouwde hal in Best, vlak bij Eindhoven. Producent Mediadome behaalde vooral successen met tributebands. Met Servé Hermans als regisseur en Jeroen Sleyfer als muzikaal leider heeft het artistieke team zeker kwaliteit, maar het trekken van landelijk publiek lijkt een flinke uitdaging. Onlangs werd bekend dat de première een jaar is uitgesteld. Veel eerder, al in januari 2026, gaat in Delft Willem van Oranje – De Musical in première, waar al zeven jaar aan wordt gewerkt.
Beide zijn producties waarvoor apart een theater wordt ingericht. Een groot voordeel daarvan is dat de producent alle facetten van het maken en spelen van een grote voorstelling zelf onder controle heeft. Er zijn in 2026 nog twee andere langlopende producties op locatie te zien, Soldaat van Oranje – De Musical, in Katwijk, en 40-45, de Musical, in Barneveld. 40-45, een productie van Studio 100, uit Vlaanderen, is inmiddels een jaar te zien en doet het goed bij het publiek. Er zijn kaarten voor te koop tot januari 2026.
Meningsverschil
Fred Boot, het brein achter Soldaat van Oranje, hoopte ooit dat zijn voorstelling een halfjaar zou kunnen spelen, maar in 2026 is die al vijftien jaar te zien. Dat is ongekend. ‘Soldaat’ is een productie van de buitencategorie. Het zit veel beter in elkaar dan 40-45, vooral dankzij een betere balans tussen vorm en inhoud. Aan Willem van Oranje werken dezelfde makers als die van Soldaat van Oranje. Het lijkt utopisch dat dit succes herhaald gaat worden, maar de verwachtingen zijn hooggespannen.
De productie rond Willem van Oranje is een idee van Rick Engelkes, die zich na een meningsverschil heeft teruggetrokken. Mediaondernemer Pierre Karsten is aandeelhouder, investeerder en producent van de musical. Lommerde is als artistiek producent betrokken.
Draaiende tribune
Karsten kijkt nuchter naar het risico van deze onderneming, die 25 miljoen euro kost. ‘Investeren en terugverdienen is altijd een onzeker proces. Podiumkunsten vormen in Nederland een volwassen industrie van zo’n 1,3 miljard euro, waar duizenden mensen hun brood mee verdienen. Tegelijkertijd is er relatief weinig productvernieuwing in deze sector. Het is ook niet eenvoudig om een nieuw businessmodel te ontwikkelen.
Soldaat van Oranje gaf vijftien jaar geleden een sterke nieuwe impuls, maar dat was een doordachte toevalstreffer, waar anderen zich door hebben laten inspireren. Met Willem van Oranje haken we aan bij die vernieuwing. We bouwen voort op de kennis en ervaring van toen met de draaiende tribune, grootse decors en de integratie van film en 3D en hetzelfde team met Theu Boermans als regisseur. Dat maakt onze investering verantwoord. Wij zien dit project, naast het financiële rendement, vooral als een initiatief om culturele en maatschappelijke waarde te creëren.’
Karsten verdiende zijn vermogen met buitenreclame, kaartenmerk Boomerang en investeringen. ‘Een nieuwe productie is als een start-up. Als ondernemers zijn we gewend aan risico’s. Er zijn grote financiële successen behaald met Soldaat van Oranje en 40-45. Dat waren succesvolle start-ups en wij hanteren dezelfde uitgangspunten. Maar we doen Willem van Oranje tekort als we alleen naar de financiën kijken. Dit is een productie waarmee we óók maatschappelijk rendement willen behalen, met een groots, historisch en betekenisvol verhaal.
Willem van Oranje gaat over het ontstaan van Nederland, een verhaal waarvan wij vinden dat het verteld moet worden. Dat doen we door te investeren in een onvergetelijke avond uit die uitnodigt tot reflectie en dialoog over tolerantie, democratie en samenleven.’
Actuele thema’s
Karsten is optimistisch. ‘Wij geloven dat de sleutel tot succes vooral in de thematiek ligt met een historisch verhaal dat betekenis heeft voor het heden. Wat wij als investeerders gemeen hebben met het grote publiek, is een voorkeur voor groots, historisch drama, zoals Soldaat van Oranje en 40-45. Willem van Oranje gaat over universele thema’s als moed, identiteit en gerechtigheid. Je zou dit zeitgeistrelevantie kunnen noemen, omdat een verhaal over verbinding, verzet en vrijheid niets aan actualiteit heeft verloren.’
Hij noemt het succes van tv-series over Nederland en de Oranjes, en het recente boek van René van Stipriaan over Willem van Oranje. ‘Dat verkocht meer dan zestigduizend exemplaren, terwijl het bijna negenhonderd pagina’s telt. Dat zegt veel over de belangstelling.’ Dit verhaal toont volgens Karsten ook dat grote verandering inzet en doorzettingsvermogen vraagt. ‘Willem van Oranje staat voor thema’s die actueler zijn dan ooit: verzet tegen onderdrukking, vrijheid van geloof en verbinding zoeken in een verdeelde samenleving. Deze waarden spreken in onze tijd van polarisatie tot de verbeelding. Daarmee komt een ver verleden verbluffend dichtbij.’
Lees het hele artikel op www.fd.nl - Geschreven voor Jos Schuring